Kum-Çakıl

KUM

Kum, çakıl ve mıcır, inşaat sektöründe agrega olarak da adlandırılan, belirli tane sınıflarına ve kırma ve doğal olmak üzere ikiye ayrılan, organik olmayan malzemelerdir. Bu malzemeler beton, hafif beton üretiminde, yol dolgusu ve kaplamasında, inşaat sıvasında yoğun olarak kullanılmaktadır.
Yapı malzemesi olarak kum 0.063-2 mm. tane boyutunda gevşek dokulu klastik bir sedimandır. Tane boyutu 0.063-0.25 mm. arasında ince kum, 0.25-1 mm. arasında orta dereceli kum, 1-2 mm. arasında ise kum deyimi kullanılmaktadır. Kum, kuvars, feldspat taneleri, kayaç artıkları, mika ve glokoni gibi minerallerin bir karışımıdır. Tanelerin yüzey özellikleri, sertliği, kil ve silt fraksiyonlarına oranı, kumun özelliğini belirleyen faktörlerdir. Bunun yanında, kalker (CACO3) kökenli kayaçların kırılması ve sınıflandırılması ile elde edilen yapay kumlar (taş unu) yaygın olarak kullanılmaktadır. Kökenleri, üretim şekilleri ve tane büyüklüklerine bağlı olarak, ülkeler ve bölgeler arasında önemli standart ayrılıkları ve isimlendirme farklılıkları mevcuttur.

Agrega (İnşaat Kumu)

Beton üretiminde kullanılan kum, çakıl, kırmataş gibi malzemelerin genel adı agregadır. Beton içinde hacimsel olarak %60-75 civarında yer işgal eden agrega önemli bir bileşendir. Agregalar tane boyutlarına göre ince (kum, kırma kum …. ) gibi ve kaba (çakıl, kırmataş …) gibi agregalar olmak üzere ikiye ayrılır.
Agregalarda aranan en önemli özellikler;

•  Sert, dayanıklı ve boşluksuz olmaları,
• Zayıf taneler (deniz kabuğu, odun, kömür vb….)içermemeleri,
• Basınca ve aşınmaya karşı mukavemetli olmaları,
• Toz, toprak ve betona zarar verebilecek maddeler içermemeleri,
• Yassı ve uzun taneler içermemeleri,
•  Çimentoyla zararlı reaksiyona girmemeleridir.

Agrega,betonu oluşturan malzemelerin en önemlilerinden biridir. Betonun hacminin yaklaşık olarak %75’ini agrega oluşturmaktadır. Kaba bir hesapla, yılda yaklaşık olarak 60 milyon ton agrega sadece hazır beton yapımında kullanılmaktadır. Çakıl olarak adlandırılan doğal hammaddeler ile mıcır olarak adlandırılan kırılmış
agregaların tane boyutu 2-18 mm. arasındadır. Tane boyutu 2-8 mm. arasında olanlara ince agrega, 8-32 mm. arasında olanlara da iri agrega denir.

Beton Agregası;

Beton agregası, beton veya harç yapımında çimento ve su karışımından oluşan, bağlayıcı malzeme ile birlikte bir araya getirilen, organik olmayan doğal veya yapay malzemenin genellikle 100 mm.’yi aşmayan hatta yapı betonlarında çoğu zaman 63 mm.’yi geçmeyen büyüklüklerdeki kırılmamış veya kırılmış tanelerin oluşturduğu bir yığındır.

Beton yapımında kullanılan çeşitli agregalardan bazı örnekler şunlardır; kum, çakıl, kırmataş, yüksek fırın cürufu, pişmiş kil, bims, genleştirilmiş perlit ve uçucu külden elde edilen uçucu kül agregası. Agregalar beton hacminin yaklaşık %70-75’ini oluşturur.
Betonda agrega kullanılmasının sağladığı teknik özelliklerin başında, sertleşen betonun ‘hacim değişikliğini’ önlemesi veya azaltması, sertleşmiş betonun ‘aşınmaya karşı dayanımını’ arttırması, etkilere karşı ‘dayanıklılığını’ arttırması ve kendi dayanım gücünün yüksekliği nedeniyle betonun taşımakta olduğu yüklere karşı ‘dayanımı’ sağlayabilmesi hususları gelir.
Betonda kullanılan agreganın dayanıklılığı, gözenekliliği, su geçirgenliği, mineral yapısı, tane şekli, gradasyonu, tanelerin yüzey pürüzlülüğü, en büyük tane boyutu, elastiklik modülü, termik genleşme katsayısı, agregada kil olup olmadığı ve agreganın temizliği gibi bir çok özellik betonun dayanıklılık derecesini etkilemektedir.
Agrega üretim merkezlerinde, beton santrallerinde ve şantiyelerde agrega yığınlarının depolanmasında ve taşınmasında şu hususlara dikkat etmek gerekmektedir;

•  Agrega tanelerinin kirlenmemesi için önlem alınmalıdır. Agreganın kirlenmemesi veya dikkatsizlik sonucu agrega içerisine zararlı maddelerin girmemesi için gerekli özen gösterilmelidir. Agrega yığınları oluşturulurken, mümkünse sert ve temiz bir zemin seçilmeli veya beton döşeme hazırlanarak agregalar bu döşeme üzerine yığılmalıdır.
•  Tabana önceden kum, çakıl veya kaya parçaları da serilerek agrega yığını böyle bir zemin üzerine oturtulabilir. Agregadaki suyun yığından dışarıya kolayca  renajını sağlayabilecek önlemler alınmalıdır. Çevredeki gevşek toprak tanelerinin rüzgar etkisiyle agrega danelerinin arasına karışmamasına dikkat edilmelidir.
• Ayrışmaya neden olunmamalıdır. Agregaların bir yere yerleştirilmesi, depolanması veya taşınması esnasında iri agregaların ve ince agregaların bir yığın içerisinde adeta ayrı ayrı kümeler oluşturarak ‘ayrışma (segregasyon)’ yapmasını önleyecek önlemler alınmalıdır.